Belit Özükan’ın 9 Ağustos 2015 tarihinde BirGün gazetesinde yayımlanan röportajı.
Devleti yönetenlerin hiçbiri tiyatrodan hoşlanmaz. Son noktada hep ürktükleri bir şey vardır. Çünkü orada insanlar aracısız birlikte olurlar. Mizah vardır. Bunlar ürkütücü şeyler onlar için.
Nihat İleri. Zor bir giriş yazısı olacak. Tiyatro sahnemizin, sinemanın ve dizilerin usta oyuncusu diyeceğim, ama olmaz. Onun yeteneği ve kariyerini anlatmak için sıradan bir tanımlama.. Tiyatro denince dönüp bakacağımız birkaç kişiden biri. Kaldı ki bende yeri çok ayrı. Zaman zaman aklına, vicdanına danışma şansı bulduğum biri. Bayramdan önceydi Nihat İleri Gümüşlük’e geldiğinde. Son dönem felaketlerini henüz yaşamamıştık. Bu yüzden sakince konuştuk. Bir oturuşta değil, birkaç defa yanına sokularak sorular sordum ona. Önceden soru hazırlamadım. Zaten genelde o anlattı. Sohbet ettik işte. Tiyatro, oyunculuk, seyirci, AKM ve aşk üzerine söylediklerini can kulağıyla dinledim. Tiyatro üzerine öyle güzel ve derin şeyler anlattı ki, bir oyuncu için ders gibiydi. O konuştu mu nefes almadan dinlerim zaten. Bir de göz göze gelince bazen tutarım nefesimi. Çünkü sanki bir şeyler söyler bakarken. Uzun uzun bakar. Sonra da bakışlarınızdan cevabını alır. Bir ustaya da bu yakışır..
» Kaç senedir tiyatro yapıyorsun?
77’de profesyonel oldum.
» Tiyatromuzun son 40 yılına şahitlik ve yarenlik etmiş biri olarak bu dönemde diğerlerine göre bir fark görüyor musun? Tiyatronun bu dönem en büyük sorunu ne sence?
Bina sorunumuz var. Bina yok ki, tiyatro olsun. Öyle alışveriş merkezlerinin salonlarında da olmaz o iş. Ya da belediye tabelası altında… Üzerinde yalnızca Tiyatro yazan binalara ihtiyacımız var.
» İdeal bir tiyatro binası nasıl bir yer?
Tiyatro binanın adıdır. Orada insanlar buluşur, çeşitli etkinlikler yapar. Orada düşünce dolaşır. Yaratıcılık, estetik dolaşır. İnsanlar oraya bunlarla buluşmaya giderler. Ben giderim oynarım, sen çıkar dans edersin, öbürü ıslık çalar. Bunun olması lazım.
» Bu binalara nasıl kavuşuruz? Var mı bir yolu?
Kapısında hiçbir siyasi partinin adı yazmamalı. Tiyatro halkın olmalı. Öyle kravat falan takması da gerekmez. Eli cebinde girecek, dolaşacak seyirci. Param olsa ben bir tane yaparım. Fazla bir para da değil bu.
» Ne kadar mesela?
Mesela şu dönem herkes gibi ben de futbol transferlerini takip ediyorum. Çok iyi bir futbolcunun, maliyeti 4 yılda 20 milyon avro. Helali hoş olsun. Ama demek ki böyle paralar var. 20 milyon Euro çok büyük para. Fenerbahçe 1 transferinden vazgeçse 10 tane tiyatro binası yapar. Yalnız burada kimse para kazanmayacak. Halka ait bir yer olacak. Bunu devlet yapmıyor. İstemiyor.
» Neden istemiyor?
Devleti yönetenlerin hiçbiri tiyatrodan hoşlanmaz. Son noktada hep ürktükleri bir şey vardır. Çünkü orada insanlar aracısız birlikte olurlar. Mizah vardır. Bunlar ürkütücü şeyler onlar için. O kadar basit işte.
» AKM’nin kapalı oluşu da bu isteksizliğin bir parçası mı?
Ben orada 30 yıl çalıştım. Orada opera, bale, halk dansları, Türk Sanat Müziği, senfonisi sergilendi. 30 senede oraya kaç milyon insan girip çıkmıştır sence? Çok insan. Orayı bana kapatmadı ki, o insanlara kapattı. Beni oradan attı tamam ama ben tiyatroyu bırakmadım ki. Yapıyorum hâlâ. Ama insanlar oraya gidemiyorlar. AKM halka kapatıldı.
» Açılır mı sence? Ne yapmalı?
İş imza toplamak, önünde protesto yapmakla olmaz. Tiyatroya gitmesi lazım seyircinin. Bu kadar. Buradaki cehalet ne biliyor musun? Bina yıkılır, yerine yenisi yapılır. Tiyatroyu kapatamazsın. Elin yetmez. İmkanı yok. Kapatacağını sanmak… Cehalet bu.
» Tophane’de kendi tiyatronuz var, Laçin Ceylan ile… BiTiyatro. Nasıl bir tiyatro anlayışı var BiTiyatro’nun?
Özellikle de bu coğrafyada dünya, dünyanın başka yerlerinden çok daha hızlı dönüyor. Eğer tiyatro da hızını kaybederse olmaz. Biz böyle bir anlayışla tiyatro yapmaya çalışıyoruz. Dünyadaki değişimi ve hızı takip eden bi tiyatro…
» Seyirciyle aranız nasıl? Oyunlarınızla ilgili neler söylüyorlar?
Genelde genç bir seyircimiz var. Bunun yanında bazen tiyatromuz için ”Anlaşılmaz oyunlar yapıyorlar” diyenler oluyor. Bu akıllıca bir laf değil. O zaman şunu sorarım? Sanatta anlamak nedir? Tiyatro’da da herkes anlasın diye iş yapılmaz. Tiyatronuz varsa, bir düşünce, onun uzantısında da bir estetik ortaya koyarsınız. Bunun da illa anlaşılması gerekmez. Bu çok yanlış ve tehlikeli. Ben bir oyunu anlamak için seyretmem mesela. Hoşuma gitsin diye seyrederim.
» Diziler seyirciyi kolay anlaşılır olanı sevmeye itmiş olabilir mi?
Afedersin ama bakkala gidip bir ekmek, 50 gram da peynir ısmarlamak gibi bir şey, dizi seyretmek. Bunu kovalamaktan tiyatro çıkmaz. Biz tiyatrocular seyirciyi eleştiremeyiz. Böyle bir hakkımız yok. Ama tespitlerde bulunabiliriz. Eğer bir estetik oluşacaksa buna seyircinin de katkısı olması lazım. Biraz sıkılsınlar, dizi seyretmesinler. Şöyle bir iki adım yürüsünler, tiyatroya gitsinler. Beğenmesinler ama gitsinler. Tiyatro sadece o işi yapanların değildir, toplumundur da. Arada biraz da sıkılsınlar. Onlar için de iyi. Beğenmemek de bir değerdir, niye beğenmediğini düşünürsün. Benimki yalnızca bir öneri.
» Televizyona ucuz eğlence diyorlar…
Ben de televizyon seyrediyorum, ama eğlendiğim söylenemez, pasif bir eylem. Tiyatro ise zeka işidir.
Teknoloji ve çağın getirdikleri tiyatronun yerini alabilir mi bir gün?
Tiyatro bir icat değil ki başka bir şey yerini alsın. Müzik, edebiyat, mimari ve resim de öyle, icat değiller. Hepsi insanlık tarihi kadar eski. İnsanın genlerinde varlar. O zaman bu bitemez. Fotoğraf, resmi bitirdi mi? Alakası yok. Tiyatro da bitmez. Çünkü ‘oyun’ insanın içinde olan bir şeydir.
» Yeni kuşak tiyatrocular hakkında ne düşünüyorsun?
Seyrettiğim 1-2 oyunda çok genç ve gerçekten çok beğendiğim oyuncular oldu. Önleri çok açık ve kovaladıkları şey sadece tiyatro! Genç tiyatrocularda o enerjiyi gördüm. Yerleri yok bir tek, sahneleri yok.
» İyi oyuncu tarifin nedir?
Yalansız olacak oyuncu. Yalan oldu mu bitiyor, ölüyor iş. Seyirciyle kurduğun ilişkide bu devreye giriyor işte. Yalan olmaz. Mesela yapamamak daha iyidir yalan söylemekten.
» Peki iyi oyunculuk?
Bence tiyatro oyunculuğunda felaket olan bir şey var, kendini asla seyredemiyorsun. O zaman sadece cesaret edip açacaksın kalbini. Bir de zor meselelere girer tiyatro. Oidipus mesela. Kendinle yüzleşmen gerekir. Kolay değil yüzleşmek. Herkes bir taraf tutuyor. Tutmayacaksın. Yorum da orada başlıyor . Önemli olan neyi oynayacağın, nasıl oynayacağın değil. Biçim sonradan gelir. Önce tekstte senden olanı bulup ortaya çıkar, cesaret et ve oyna bakalım şimdi…
» Tiyatro hayatında büyük yer kaplıyor. Tiyatroyla hiç ilgisi olmayan bir kadını sevdin mi hiç?
Annem. Annemi çok sevdim. (gülüyor, yüzünde güller açıyor)
» Ben aşkı sormuştum…
Aşk çok değerli. Acı da var içinde ve o da değerli. İnsanı düşünmeye itiyor. Bak aşık olunmaz, aşkın içinde yaşanır ya da yaşanmaz. Bu çok temel bir hayat seçimi.
» Nasıl hakkı verilir aşkın?
Cesur olacaksın. Oyunculuk için şöyle bir tanım vardır: Her sahneye çıkışında, yüzme bilmeyen birinin okyanusa balıklama atlarken gösterdiği cesarettir oyunculuk. Aşk da böyle bir cesaret işi. Geri vitesi olmayan bir şey. Tekinsiz biraz. Çok da üzerine konuşulabilecek bir şey değil.
***
…anket
**En sevdiğin çocukluk oyunu?
Uzun eşek.
**Seni bu aralar en çok ne mutsuz ediyor?
Bu ara Türkiye’de olan her şey.
**En son neye ağladın?
Çok sevdiğim bir arkadaşımın ölüm haberine ağladım.
**Sence birine verilecek en kötü ceza nedir?
Hiçbir şey hissetmemek.
**Bu ara ne okuyorsun?
Bol bol oyun okuyorum. Özellikle Hamlet’i.
**Can erik mi dondurma mı?
Dondurma. Hayır, hayır can erik.
**İnsan en çok neden utanmalı?
İnsan en çok kendinden utanmalı. Bu bir gerekliliktir.
**En beceriksiz olduğun konu ne?
Çok sevdiğim halde bilardo.
**En güzel yaptığın yemek?
Mayonez kaplı et sote.
**Yalnızlık mı kalabalık mı?
Kalabalıkta yalnızlık.
**Bir kelime/cümleyle Gezi?
Gençlik onuru.
**En sevdiğin slogan?
En Büyük Fenerbahçe.